Fâtih Sultan Mehmed Han devrinin değerli kumandan ve vezirlerinden. Yeniçerilikten yetişen Gedik Ahmed Paşa’nın Anadolu beylerbeyi oluncaya kadar ne gibi vazifelerde bulunduğu bilinmemektedir. Anadolu beylerbeyliği yaptığı zamanlarda Uzun Hasan ve Karaman Beyliği’ne karşı büyük başarılar elde etmesi ve 1470 Eğriboz seferindeki muvaffakiyeti vezirliğe yükselmesine sebeb olmuş ve fetihlerde bulunmuştur.
Vezir olduktan sonra daha büyük vazifelere me’mur edilen Ahmed Paşa, önce Alanya kalesini fethederek, Karamanoğullarının elinde bulunan Silifke, Mokan ve Gargos kalelerini alıp, buralardaki Karaman ailesi mensublarını İstanbul’a gönderdi. Uzun Hasan’ın kardeşi Cihângir Bey’in seçme Türkmen beylerinden müteşekkil ordu harekâtının durdurulması vazifesini üstlenen Ahmed Paşa, önceleri kuvvetinin azlığı dolayısıyla geri çekilmişse de, şehzâde Mustafa Çelebi ve Dâvûd Paşa’nın kendisine katılmasıyla Akkoyunlu ordusunu yenerek ordudaki Türkmen beylerini esir aldı.
İstanbul’a çağrılan Gedik Ahmed Paşa, Uzun Hasan’a karşı yapılacak hareketler konusunda toplanan meşveret meclisinde bulunmuş ve Akkoyunlulara karşı harekâta geçmek isteyenlerin tarafında yer almıştır. 1473 Otlukbeli savaşında sağ cenahda bulunan Gedik Ahmed Paşa, savaşın başarı ile gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Akkoyunlu seferi sırasında, Karaman oğulları ile müttefikleri olan Venedikliler tarafından alınan Anadolu’nun güney sahilindeki bâzı kaleleri yeniden fetheden Ahmed Paşa, aynı sene Mahmûd Paşa’nın yerine sadrâzam tâyin edildi (1474).
Veziriazam olduktan sonra, 1475’de Karadeniz’deki Ceneviz kolonilerinin fethine me’mur edilen Gedik Ahmed Paşa, Azak ve Menkub kalelerini almış ve neticesinde Kırım Hanlığı Osmanlı Devleti’nin himayesine girmiştir. Bu fetihler aynı zamanda Karadeniz’in Türk gölü hâline getirilmesi projesinin ikinci safhasını da teşkil etmiştir. 1476’da Fâtih Sultan Mehmed’le birlikte Boğdan ve Mora seferine çıkan Ahmed Paşa, İşkodra’nın fethine me’mur edildiğinde, bundan kaçınmış ve neticede vezîriâzamlıktan azledilerek, Rumeli hisarına hapsedilmiştir.
Bir süre sonra Hersekzâde Ahmed Paşa’nın delâleti ile hapisten çıkarılan Gedik Ahmed Paşa, donanma kumandanlığına tâyin edilerek, Gelibolu’ya gönderildi. 1478’de Limni’yi alarak, buraya Anadolu’nun Türk ahâlisini yerleştirdi. 1479’da yunan denizine sefere me’mur edilen kapdân-ı derya Gedik Ahmed Paşa; Kefalonya, Zanta ve Santamaura adalarını fethetti. Ertesi sene Napoli krallığının fethine me’mur edilen Paşa, Otranto’yu zabt etmiş, ancak daha ileri yürümesini, Fâtih Sultan Mehmed’in vefât haberi engellemiştir.
Fâtih Sultan Mehmed’in vefâtından sonra devlet kadrolarında vazifeye devam etti ise de, Cem hâdisesinde iki taraflı hareket ettiği kanâatine varan sultan İkinci Bâyezîd tarafından 1482 yılında îdâm edildi.
Fâtih devrindeki fetihlerde üstün gayretleri ile tanınan Gedik Ahmed Paşa, Türk târihinin nâdir kumandanlarından birisidir. En müşkil işleri başaran Ahmed Paşa, sert tabiatlı, açık fikirli, mert ve dürüst bir vezir idi. Halk arasında sevilen bir şahsiyet olduğu için vefâtı derin bir eleme sebeb olmuştur.
Gedik Ahmed Paşa, İstanbul, Afyonkarahisar ve Konya’da bir çok hayrat yaptırmıştır. İstanbul’daki Gedik Paşa semti, ismini burada yaptırdığı eserlerden almıştır. Afyon’da inşâ ettirdiği imâret, medrese ve kütübhâne hâlâ ayaktadır. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî zaviyesini de tamir ettirmiştir.
Çıkdı Otranto’ya pür velvele Ahmed Paşa
Tuğlar varsa gerekdir Kızılelma’ya kadar.
Tuğlar varsa gerekdir Kızılelma’ya kadar.
Yahyâ Kemâl
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Hadîkat-ül-vüizerâ; sh. 13
2) Osmanlı Târihi (Uzunçarşılı); cild-2, sh. 533
3) Rehber Ansiklopedisi; cild-6, sh. 168
4) Tevârih-i Âli Osman (Oruç Bey); sh. 124
5) Tevârîh-i Âl-i Osman (Âşıkpaşazâde); sh. 173
6) Târihi Ebü’l-Feth (Dursun Bey) sh. 143
7) Tâc-üt’tevârîh; cild-1, sh. 518, cild-12, sh. 12
8) Devlet-i Osmanâniyye Târihi; cild-4, sh. 766
