Evliyanın büyüklerinden. Hâce Ubeydullah-ı Ahrâr hazretlerinin talebesidir. Baba Haydar Semerkandî adıyla tanınmıştır. Semerkand’da doğdu. Doğum târihi kesin olarak bilinmemektedir. 1550 (H. 957) târihinde İstanbul’da Eyyûb Sultan semtinde vefât etti.
Baba Haydar Efendi küçüklüğünde asıl memleketi olan Semerkand’da Hâce Ubeydullah-ı Ahrâr hazretlerinin derslerinde kemâle geldi (olgunlaştı). İcazet alıp Mekke-i mükerremeye gitti. Bir müddet Harem-i şerîfde mücavir olarak bulundu. Sonra bir arkadaşı ile İstanbul’a geldi.
İstanbul’da Eyyûb Sultan Câmii’nde uzun müddet îtikâf yaptı. Zamanındaki verâ ve takva sahibi zâtlardan biri, hakkında şöyle demektedir: “Bir Ramazân-ı şerifin son on gününde Ebû Eyyûb-i Ensârî hazretlerinin câmi-i şerifinde Baba Haydar ile îtikâf ettik. Îtikâfa girdiğimde o zâten îtikâf hâlinde idi. Beraber olduğumuz on gün içinde iki bademden başka bir şey yemedi. Hâlini görünce hayrette kaldım. Bütün vaktini ibâdet ve tâatle geçiriyordu.”
Osmanlı pâdişâhlarının onuncusu Kânûnî Sultan Süleymân Han; Baba Haydar Efendi’nin üstün hâllerini ve büyük bir zât olduğunu öğrenince, duâsına kavuşmak maksadıyla Cezerî Kâsım Paşa Câmii’ne inen yol üzerinde Baba Haydar Mescidi’ni yaptırdı. Câmi inşâatı tamamlanınca Baba Haydar Efendi buraya yerleşti ve cemâate burada namaz kıldırıp vâz ü nasihatlerde bulundu. Bu vâz u nasihatlerinde ve dergâhında yaptığı sohbetlerde insanlar arasında İslâm bilgilerinin yayılmasına ve İslâm ahlâkının yerleşmesine hizmet etmiştir. Bütün âlimlerde ve evliyâ zâtlarda görüldüğü gibi, memleketin İmârına, insanların refahına ilmiyle hizmet etmiştir.
İmâmlık yaptığı câminin bahçesinde bulunan kabri; sevenler ve tanıyanlar tarafından devamlı ziyaret edilmektedir.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mir’ât-ı Kâinat; cild-3, sh. 137
2) Şakâyik-ı nu’mâniyye tercümesi; sh. 435
3) Tam İlmihâl Se’âdet-i Ebediyye; sh. 1092
4) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; cild-13, sh. 293
