Osmanlı Devleti vezirlerinden. Devşirme olup ünlü Türk beylerinden Paşa Yiğit tarafından evlâd edinilerek enderûnda İslâm terbiyesi ile yetiştirildi. Devlet işlerindeki muvaffakiyeti, zekâ ve kabiliyeti sayesinde yükselerek sultan İkinci Murâd Hân zamanında önce hazînedâr, sonra Bosna beylerbeyi oldu. Savaşlardaki hizmeti sebebiyle Sultân’ın büyük teveccühünü kazandı. Murâd Hân saltanattan vazgeçip Manisa’ya çekildiğinde İshak Paşa’yı nedîm (sohbet arkadaşı) olarak götürdü. Sultân’ın vefâtına kadar yanından ayrılmayan İshak Paşa sadâkatle hizmet etti.
Fâtih zamanında Anadolu beylerbeyi yapılınca Anadolu beyliklerine karşı harekâtı idareye me’mur edildi. Bu görevi başarıyla tamamlayıp Menteşe Beyliği’ni, kesin olarak Osmanlı topraklarına kattı.
İshak Paşa, İstanbul’un fethinde Anadolu beylerbeyi olarak eyâletinin askerleriyle muhârebeye iştirak etti. Fethi müteâkib Halîl Paşa’nın yerine vezîriâzam oldu. 1455’de vazifesini Mahmûd Paşa’ya terketti. Daha sonra vezîriâzam olan Mehmed Paşa’nın azli üzerine 1470’de ikinci defa vezîriâzam oldu. Bu sıralarda Anadolu’da başkaldıran Karaman ve Germiyanoğulları’nın üzerine gönderildi. Görevini başarıyla tamamlayan İshak Paşa, bu seferde Pâdişâhın’ın emriyle Aksaray şehrinden bir çok san’atkârı aileleriyle birlikte İstanbul’a getirip, bu günkü Aksaray’a yerleştirdi. Semte bundan sonra Aksaray denildi.
İshak Paşa, 1472 târihinde Akkoyunlu üzerine yapılacak seferden önce görevinden alınıp, sadârete ikinci defa Mahmûd Paşa getirildi.
Sultan İkinci Bâyezîd Hân’ın tahta geçmesinden sonra 1481 târihinde üçüncü defa sadrâzamlığa getirilen İshak Paşa, bir müddet devlet hizmeti gördükten sonra tekâüdle Selanik sancağına gönderildi. 1487 (H. 892) târihinde orada vefât etti.
İshak Paşa, devlet hizmeti yanında hayır ve hesenât hizmetleriyle de tanındı. İnegöl’de bir imâret ve medresesi, İstanbul’da Ahırkapı civarında bir mescidi (camii) vardır. Câminin etrafındaki mahalleye İshak Paşa mahallesi denmektedir. Bundan başka Selanik’te bir imâret ve başka hayratlar da yaptırmıştır. İnegöl’deki İshak Paşa Küliyesi’nin 1486 (H. 891) tarihli Arapça vakfiyesinde; “Fakirlere mesken ve mekân, uğrayıp gelenlere, misafir ve mukim müslümanlara, konak ve barınak olarak kurulmuştur” yazılıdır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Hadîkat-ül-vüzerâ; sh. 12
2) Osmanlı Târihi (Uzunçarşılı); cild-2, sh. 529
3) Rehber Ansiklopedisi; cild-8, sh. 203
4) İslâm Meşhurları Ansiklopedisi; cild-2, sh. 1200
