On yedinci yüzyılın ilk yarısında yetişmiş, sultan dördüncü Murâd ve sultan İbrâhim’e sunduğu lâyihalarla (raporlarla) meşhur yazar. Adının Mustafa olduğu rivayet edilir. Koçi ismiyle tanındı. Rumeli devşirmesidir. Doğum ve vefât târihleri kesin olarak bilinmemektedir. Sultan dördüncü Mehmed zamanında tekaüde (emekliye) ayrılarak memleketi olan Görice’ye gitmiş, Plament köyünde veîât etmiştir.
Koçi Bey, Osmanlı sultânı birinci Ahmed Han (1603-1617) devrinde Rumeli’den getirilip Enderûn’da İslâm terbiyesi üzerine yetiştirildi. Enderûn’da muhtelif odalarda hizmet gördükten sonra, dördüncü Murâd Han (1623-1640) devrinde, has odaya ayrıldı. Sadâkati (bağlılığı) sebebiyle Sultân’ın îtimâdını kazandı. 1630 yılında Bağdâd seferine iştirak ederek sultan Murâd’ın musahibi (sohbet arkadaşı, sır dostu) oldu.
Koçi Bey 1631 yılında, arzlardan (raporlardan) meydana gelen ilk risalesini yazarak devlet idaresinde gördüğü bir takım aksaklıkları iki kısım hâlinde Sultân’a arz etti. Sultan Murâd Han’a takdim ettiği risâlenin birinci kısmında alınması îcâbeden tedbir ve tavsiyelere yer vermiştir. Koçi Bey, risalesinde, bu tavsiyelerini Osmanlı edeb terbiyesi ile sıralamış, Sultân’ın takdir, tebrik ve teveccühünü kazanmıştır. Sultan dörüncü Murâd Han’ın ıslâhat teşebbüsleri ve idâri tedbirleri Koçi Bey risalesini okuduktan sonradır. Böylece Sultan, devlet idaresinde ihmâl ve suistimâileri görülenleri cezalandırmış, rüşvet ve iltimasla mücâdele etmiştir.
Koçi Bey, sultan İbrâhim Han (1640-1648) devrinde de Osmanlı sarayında hizmet etti. 1640 yılında ikinci risalesini sultan İbrâhim Han’a takdim etti. Eserinde sâde dille bâzı idâri, mâlî, askerî mes’eleleri, saray teşkilâtının teşrifat usûllerini (resmî kabul ve protokoller) ve konuşma şekillerini açıkladı.
Teşkilât, idare ve teşrîfât konularında Osmanlı târihinin önemli kaynaklarından sayılan bu risalelerin yazma ve basma nüshaları mevcûd olup, çeşitli dillere tercümeleri yapılmıştır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Rehber Ansiklopedisi; cild-10, sh. 183
2) Koçi Bey Risalesi (Ali Kemâli Aksüt, İstanbul-1939)
3) Osmanlı Müellifleri; cild-3, sh. 119
4) Koçi Bey Risalesi (Ahmed Vefik Paşa, İstanbul-1303)
