13 Şubat 2020 Perşembe

BEDRETTİN MEHMET MARDİNİ


On beşinci asır astronomi âlimi. İsmi Mehmed Mardînî, lakabı Bedreddîn’dir. Sıbt Mardînî ismiyle meşhur oldu. Nisbetinden Mardinli olduğu anlaşılmaktadır. Doğum târihi belli değildir. Hayâtı hakkında kaynaklarda fazla bilgiye rastlanmamıştır, ömrünün sonuna doğru Mısır’a giderek Câmi-ul-Ezher’de muvakkit olarak (namaz vakitlerini ayarlayan) vazife yaptı. Astronomi sahasında yazdığı eserlerle meşhur oldu. 1498 senesinde vefât etti. Nerede vefât ettiği bilinmemektedir.
Bedreddîn Mardînî yirmiden fazla eser yazmıştır. Bunlardan bâzıları şunlardır; 1- Dekâik-ul-Hakâik fî Hisâb-id-Derci ved-dekâik: Bir mukaddime, on bölüm, hatimeden meydana gelen eser, Şehâbeddîn Ahmed bin Receb’in Keşf-ül-Hakâik fî Hisâb-id-Dderci ved-dekâikadlı eserinin muhtasarıdır (kısaltmasıdır). 2- Ed-Dürer-ül-Menşûr fil-Amel bir-Rub-id-Düstûr: Bir mukaddime ve altmış bölümden meydana gelmiştir. 3- El-Fethiyye, fil-Amel-il-Ceybiyye,4- El-Havl-il-Muhtasarât fil-Ameli bi Rub-il-mukantarât, 5- İzhâr-us-Sırr-il-Mûdî’ fil-Ameli bir-Rub’i, 6- Keş-ül-Gavâmiz fil-Ferâiz, 7- Kifâyet-ül-Kunû’ fii-Amel bir- Rub- iş-Şimâl-il-Maktu: İzhâr-us-sirr-il-Mûdî’ adlı eserin kısaltılmış şeklidir. 8- Kurret-ün-Nâzır fî Marifeti Vaz’i Hutûtı Fadl-id-Dâir, 9- Kurret-ül-Ayn fî Beyân-il-Mezhebîn: Ferâiz ilmine dâir olan bu eserini, 1495 senesinde yazmıştır. 10- El-Lem’u fil-Hisâb şerhi: Ebü’l-Abbâs Ahmed bin Mehmed Makdisî’nin el-Lem’u fil-Hisâb adlı eserinin şerhidir. 11- Lam’at-üş-Şemsiyye alet-tuhfet-il-Kudsiyye: Ferâiz ilmine dâir bir ta’liktir. 12- El-Leme’ât-ül-Mardîniyye fî şerh-il-Yâsemeniyye, 13- Lukât-ül-cevâhir fî Tahdîd-il-Hutût veddevâir, 14- Mekâsid-üt-Tullâb fî marifet-il-mesâil bilhisâb, 15- Nazm-ül-Cevher-il-Galî fil-Amel bir-Rub’iş-Şimâlî, 16- Hisâb-ül-Cebr vel-Mukâbele, 17- Risâlet-ül-Ceyb: Bu eser 1582 senesinde Ahmed bin Abdulhak Sinbatî tarafından şerh edilmiştir. 18- Risale fî Resm-il-Münharifât, 19- Tashîh-ul-Mesâha fî Taraf-il-Ceyb min er-Rub’ı, 20- Tedrib-ül-Âmil bir-Rub-il-Kâmil, 21- Et-Tırâz-ül-Mezheb fil-Amel bir-Rub-il-Müceyyib, 22- Tuhfet-ül-Ahbâb fî ilm-il-Hisâb, 23- Et-Turuk-us-Seniyye fil-Amel bin-Nisbet-is-Sittîniyye.
Bedreddîn Mardînî’nin yazmış olduğu eserlerden Kifâyet-ül-Kunû’, Tashîh-ul-Measâha ve Rub’u Müceyyib risaleleri bir arada olarak 1853 senesinde basılmıştır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
 1) Osmanlı Müellifleri; cild-3, sh. 255
 2) Osmanlı İmparatorluğu’nda Fen İlimleri ve Yetişen Bilginler; sh. 267
 3) Keşf-üz-zünûn; cild-1, sh. 628
 4) Rub’u Tahtası (Faün Gökmen); sh. 5