Büyük Türk denizcisi, kapdân-ı derya. Anadolu ahâlisinden olup, 1500 yıllarında doğduğu tahmin edilmektedir. 21 Haziran 1587 (H. 995)’de doksan yaşına yaklaşmış iken İstanbul’da vefât etti.
Genç yaşta Turgut ve Barbaros Hayreddîn paşaların yanında levendlik yapan Uluç Ali, 1520-1566 seneleri arasında yapılan deniz muhârebelerine katıldı. Gösterdiği yararlılıklar üzerine 1550’de Sisam adası malikâne olarak kendisine verildi. 1565’de İskenderiye beylerbeyi olarak Mısır donanmasıyla Malta seferine katıldı. Turgut Reis’in şehîd olması üzerine Trablusgarb beylerbeyi oldu. 1568’de Barbaroszâde Hasan Paşa’nın yerine Cezâyir beylerbeyliğine tâyin edildi.
1569’da Tunus’u ve kalesini İspanyollardan ikinci defa aldı. Kıbrıs’ın fethine katılmak için emir aldı. Yolda rastladığı Malta filosunu yendi. Girid yakınlarında donanmaya katılıp Kıbrıs’ın fethinde bulundu (1570).
1571’de haçlı donanmasıyla yapılan İnebahtı deniz muhârebesinde sağ cenaha kumanda etti. Osmanlı donanmasının yenilmesine rağmen düşmanın sol kanadini meydana getiren Malta donanmasını yok edip, kayıp vermeden 17 Aralık 1571’de İstanbul’a döndü (Bkz. İnebahtı Muhârebesi). Sultan İkinci Selîm onu kapdân-ı deryalığa getirdi ve Uluç olan adını değiştirip Kılıç lakabını verdi. Bundan sonra da Kılıç Ali Paşa diye şöhret buldu.
İnebahtı savaşında hemen hemen yok olmuş bulunan Osmanlı donanmasını yeniden kurma faaliyetine başladı. Pâdişâhın emirleri, Sokullu Mehmed ve Piyâle paşaların da gayretli yardımlarıyla bir sene içinde 158 gemi inşâ edildi. Haziran 1572’de donanma ile İstanbul’dan ayrıldı. Bu seferde düşman donanması kaçtığından ufak çarpışmalar sonunda İstanbul’a döndü.
Haziran 1573’de Kılıç Ali ve Piyâle paşaların kumanda ettiği donanma-yı hümâyûn İstanbul’dan ayrılıp Akdeniz seferine çıktı. İtalya kıyıları vuruldu. Bir çok esir ve ganimet alındıktan sonra Kasım’da İstanbul’a dönüldü.
Kılıç Ali Paşa 1575 Mayıs’ında donanmanın başında Tunus seferine çıktı. Mora’nın güneyindeki Navarin’e, oradan da Messina’ya geldi. Sicilya kıyılarını bombardıman ettikten sonra Temmuz’da Tunus’a vardı. Tunus’un en müstahkem kalesi olan Galetta (Halk-ul-vâd) 33 günlük şiddetli bir muhasaradan sonra üçüncü defa fethedilerek Kılıç Ali Paşa tarafından yıktırıldı. Bundan böyle İspanyolların Tunus şehrine gelip tutunmaları imkânsız hâle geldi.
Osmanlı donanması bu sefer sonunda Akdeniz’e tamamen hâkim olmuş, İspanyollar kıyılarını savunma durumunda bırakılmış, Portekizliler de Fas’ı terketmek zorunda kalmışlardı.
Bu sırada vefât eden İkinci Selîm Han’ın yerine üçüncü Murâd Han tahta geçti. 1581’de İspanyollarla Osmanlı Devleti arasında anlaşma imzalanınca, Akdeniz’de Kılıç Ali Paşa kumandasındaki Osmanlı donanmasının karşısına çıkacak hiç bir kuvvet kalmadı.
1582’de Kırım Hanı Devlet Giray’ın yerine kardeşi İslâm Giray’ı geçirmek vazifesi verilince donanma ile Karadeniz’e çıkan Kılıç Ali Paşa, 1585’de Suriye ve Lübnan’daki derezî (dürzî) âsîlerinin yola getirilmesi için donanmasının başında İskenderiye’ye gitti.
1587 senesinde İstanbul’da vefât etti. Tophâne’de, Mîmâr Sinân’a yaptırdığı câminin yanındaki türbesine defnedildi. 16 yıl süren kapdân-ı deryalık zamanında, büyük harp gemilerinin inşâsına ehemmiyet vermiştir. 1586’da Yeni-Saray’da pâdişâh için bir hamam, Boğaziçi kıyılarında iki câmi yaptırdı. Hanımı Selîme Hâtûn da Fındıklı deresinde bir mescid yaptırdı. Her ikisi de ihtiyâç sahiplerinin ihtiyâçlarını giderir, binlerce ihtiyâç sahibine muntazam olarak aylık verirlerdi.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Tuhfet-ül-kibâr; sh. 95
2) Îzahlı Osmanlı Târihi Kronolojisi; cild-3, sh. 103
3) Kâmûs-ül-a’lâm; cild-5, sh. 3692
4) Deniz Harp Târihi; cild-1, sh. 300
5) Rehber Ansiklopedisi; cild-10, sh. 78
6) Kılıç Ali Paşa (Dr. Hasan Küçük, İstanbul-1972)
7) Kılıç Ali Paşa (Doç. Dr. Ali İhsân Gencer, Türk Dünyâsı Târih Dergisi); sayı-9, sh. 50
8) Kılıç Ali ve Lepanto (Ali Haydar Emir, İstanbul-1931)
9) Târih-i Peçevî; cild-1, sh. 486
10) Mufassal Osmanlı Târihi; cild-3, sh. 1250, 1351
