Yavuz Sultan Selîm Han’ın, vakfiyeleriyle meşhur zevcesi ve Kânûnî Sultan Süleymân Han’ın annesi. Kırım Bahçesaray’da doğdu. Doğum târihi bilinmemektedir. Kırım hanı Mengli Giray’ın kızıdır. 1534 (H. 940) târihinde İstanbul’da vefât etti. Yavuz Sultan Selîm Han’ın türbesi yanına defnedildi. Sonradan oğlu Kânûnî tarafından üzerine bir türbe yaptırıldı. Türbesi 1892 yılında yıkılmış, meşrûtiyetten önce yeniden yapımına başlanmış ise de yarım kalmıştır. Günümüzde bu türbe, temellerine kadar yıkılmış bir hâlde bulunmaktadır.
Hafsa Sultan, oğlu Kânûnî’yi şehzâde Selîm’in vâliliği sırasında Trabzon’da dünyâya getirdi. Yavuz Sultan Selîm Han’ın pâdişâh olması üzerine, Manisa sancak beyliğine tâyin edilen Şehzâde Süleymân ile Manisa’ya geldi ve sekiz buçuk sene kaldı. Burada muazzam bir külliye meydana getirdi. Dînî, sıhhî ve içtimaî görevlerin birleşmiş olduğu bu külliye; câmi, medrese, imâret, hânkâh, dârüşşifâ, hamam ve sıbyan mektebinden meydana gelmiştir. Hafsa Sultan, Yavuz Sultan Selîm Han’ın vefâtı üzerine Kânûnî pâdişâh olunca, İstanbul’da Topkapı Sarayı’na yerleşti. Bursa, Manisa ve Menteşe’deki bütün emlâkini Manisa’da te’sis ettirdiği külliyeye vakfetti. Vakfiyesi ta’lîk yazi ile Arabça’dır. Vakfın idaresi Hacı Tâceddîn İbrâhim başkanlığında 117 kişilik bir hey’ete bırakıldı.
Hafsa Sultan’ın 1523 (H. 929) tarihli bu vakfiyesinde, en ince noktalar üzerinde durulmuş ve ayrıca vazifelerini yapmayanların azledilmesi için de şartlar konmuştur. Vakfiyeye göre, İmarette sabah ve ikindiden sonra günde iki defa yemek pişirilerek dağıtılacak, bu yemeklerden, âlimler, dervişler, hânkâhtaki müsâfirler, medrese talebesi ve fakîr-fukarâ istifâde edecekti.
Hafsa Sultan, Urla’da da küçük bir mescid yaptırmıştı. Hafsa Sultan’ın imârethânesiyle hânkâh yıkılmış olup, külliyenin medrese, hamam ve dârüşşifâsı vakıflar genel müdürlüğünce restore edilmiştir.
Hafsa Sultan Câmii’nde her yıl an’anevî mesir şenlikleri yapılmakta, Merkez Efendi’nin halka dağıttığı yerlerden etrafa saçılan mesir macunları ile Hafsa Sultan rahmetle bir defa daha anılmaktadır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Pâdişâhların Hanımları ve Kızları; sh. 29
2) Hayât Târih Mecmuası (sene 1971, cild-1, sayı 1); sh. 47
3) Haremden Mektublar (Ç. Ulaçay); sh. 74
4) Osmanlı Târihi (Uzunçarşılı); cild-2, sh. 318
